۲۰ رویداد مهم اقتصادی در سال سخت اقتصاد ایران؛ از گرانی بنزین و دلار تا رکوردشکنی قیمت مسکن و شاخص بورس

سال ۱۳۹۸ با همه فراز و نشیب‌های خود رو به اتمام است و امروز آخرین روز از این سال را پشت سر خواهیم گذاشت. سالی که پر از رویداد‌های مهم اقتصادی بود.

به گزارش تابناک اقتصادی، در آغازین ساعت های سال جاری رهبر انقلاب طی سخنانی این سال را سال رونق تولید نامیدند و فرمودند: آنچه من عرض می کنم، این است که مسئله‌ فوری و جدّی کشور و اولویّت کشور فعلاً "اقتصاد" است. در مساله‌ اقتصاد مسائلی که داریم زیاد است: بحث کاهش ارزش پول ملّی یک مساله مهم است، بحث قدرت خرید مردم همین جور، بحث مشکل کارخانجات و کم ‌کاری و احیاناً تعطیل بعضی از کارخانجات از این قبیل است. اینها مشکلات است. آنچه من مطالعه کردم و از نظر کارشناس ‌ها استفاده کردم، کلید این همه، عبارت است از "توسعه‌ تولید ملّی". رهبر انقلاب در بخش دیگری از صحبت های خود گفتند: امسال مساله‌ "تولید" مطرح است.  

از صحبت های رهبر انقلاب می شد پیش بینی کرد که سالی مهم اقتصادی را پیش روی خواهیم داشت.

در این مطلب قصد این است که به ۲۰ رویداد مهم اقتصادی سال ۱۳۹۸ اشاره‌ای داشته باشیم و فراز و نشیب‌های اقتصادی سال ۱۳۹۸ را مروری کنیم.

۱- تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

کاخ سفید در روز دوشنبه نوزدهم فروردین ماه ۱۳۹۸ در اقدامی غیر قانونی و خصمانه طی بیانیه‌ای رسماً سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست سازمان‌های اصطلاحاً «تروریستی» قرار داد. همین موضوع باعث التهاباتی در بازار ارز شد و عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در صفحه اینستاگرام خود نسبت به این موضوع واکنش نشان داد.

وی طی یادداشتی اعلام کرد: اقدام اخیر دولت آمریکا در رابطه با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، آخرین نشانه شکست سیاست آن کشور در فشار علیه ملت ایران و تحریم‌های مالی و پولی طی یک سال گذشته، خصوصاً شکست سنگین دهه اول فروردین ۹۸ است. اگر امید جدی به موفقیت سیاست‌های گذشته داشت، طبیعتاً به این کار خطرناک متوسل نمی‌شد. بانک مرکزی به همراه دولت برنامه‌های خود از جمله دسترسی‌های ارزی پایدار، ایمن و تحریم ناپذیر را با قدرت پیش می‌برد و این اقدام نیز تأثیر پایداری در بازار‌ها ندارد.

۲- معافیت هشت کشور از تحریم‌های نفتی ایران لغو شد

در آبان ماه سال ۱۳۹۸ آمریکا اعلام کرد که هشت کشور چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، اسپانیا، یونان و ایتالیا از تحریم‌های نفتی ایران به مدت شش ماه معاف هستند. این مهلت شش ماهه در اردیبهشت ماه سال جاری به پایان رسید و دوم اردیبهشت ۱۳۹۸ کاخ سفید با انتشار بیانیه‌ای از تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا برای عدم تمدید معافیت خرید نفت از ایران برای دیگر کشور‌ها خبر داد.

در این بیانیه آمده بود: "ترامپ تصمیم گرفته که دیگر معافیت‌ها بابت خرید نفت از ایران را که ماه می تمام می‌شود، تمدید نکند. این موضوع برای این است که صادرات نفت ایران به صفر رسانده شود و اصلی‌ترین درآمد دولت ایران از آن گرفته شود".

۳- رکورد نرخ تورم نقطه به نقطه شکسته شد

در اردیبهشت ماه سال جاری بود که نرخ تورم نقطه به نقطه به ۵۲.۱ درصد رسید و رکورد تازه‌ای ثبت شد. همچنین در شهریور ماه سال جاری نرخ تورم سالانه به قله ۴۲.۷ درصد رسید و از مهرماه سال جاری بعد از هفده ماه صعود مداوم نرخ تورم سالانه، دولت توانست روند نرخ تورم سالانه را نزولی کند و طبق آخرین آمار منتشره در این زمینه، نرخ تورم سالانه در بهمن ماه سال جاری به ۳۷ درصد کاهش یافته است.

۴- عبور نقدینگی از ۲۰۰۰ هزار میلیارد تومان

فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد در دوم شهریورماه ۱۳۹۸ در حالی که در نشست ماهانه جامعه اسلامی مهندسین شرکت کرده بود گفت: حجم نقدینگی به ۲ هزار میلیارد تومان رسیده و رشد نقدینگی در دو ماه امسال ۲۵ درصد بوده است.

۵- آغاز ثبت نام طرح مسکن ملی

اوایل شهریورماه امسال، ثبت‌نام طرح ملی مسکن از استان کرمان کلید خورد. از مورخه ۱۸ آبان ماه ۱۳۹۸ نیز دور دوم ثبت‌نام طرح اقدام ملی مسکن در ده استان دیگر آغاز شد. این طرح شامل ساخت ۴۰۰ هزار واحد مسکونی است که ساخت ۲۰۰ هزار واحد آن در شهر‌های جدید و با مشارکت بخش خصوصی، ۱۰۰ هزار واحد در مناطق بافت فرسوده و توسط شرکت بازآفرینی شهری و ۱۰۰ هزار واحد بر عهده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است.

۶- شروع پاییز و افزایش قیمت دلار

افزایش قیمت دلار از آغازین روز‌های پاییز کلید خورد. در حالی که قیمت هر دلار در یکم مهرماه سال ۱۳۹۸ در بازار ۱۱ هزار و ۳۴۶ تومان بود، قیمت آن در آذر ماه سال ۱۳۹۸ به ۱۲ هزار و ۵۴۱ تومان افزایش یافت و رشد ۱۰.۵ درصدی را تجربه نمود. بعد از این نیز در بازه‌های مختلف به دلیل شوک‌های مختلفی که به اقتصاد ایران وارد شد، قیمت دلار افزایش یافت و در نهایت قیمت دلار در روز‌های پایانی سال در بازار آزاد به کانال ۱۶ هزار تومان وارد شد.

۷- افزایش قیمت بنزین و ورود یارانه معیشتی به ادبیات اقتصادی

در ساعت صفر ۲۴ آبان ماه سال جاری سرانجام قیمت بنزین افزایش یافت و سهمیه بندی آن نیز کلید خورد. قیمت هر لیتر بنزین آزاد با رشدی ۲۰۰ درصدی به ۳ هزار تومان و قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌ای با رشدی ۵۰ درصدی به ۱۵۰۰ تومان افزایش یافت. برای خودرو‌های سواری نیز سهمیه ۶۰ لیتر در ماه در نظر گرفته شد. عواید حاصل از افزایش قیمت بنزین به صورت یارانه معیشتی به ۶۰ میلیون نفر از جمعیت ایران ماهانه تخصیص یافت و تاکنون چهار مرحله یارانه معیشتی پرداخت شده است.

۸- آذرماه و تقدیم لایحه بودجه ۹۹/ وابستگی بودجه به نفت ۱۰ درصد

در هفدهم آذرماه سال جاری دولت لایحه بودجه سال ۹۹ را تقدیم مجلس کرد؛ بودجه‌ای که با اصلاحات ساختاری همراه بود. رقم کلی بودجه (سقف بودجه) ۱۹۸۸ هزار میلیارد تومان بود که در مقایسه با سال گذشته ۱۴ درصد رشد را نشان می‌داد. از مهمترین نکات لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ رشد ۱۳ درصدی درآمد‌های مالیاتی و عوارض و رسیدن آن به رقم ۱۹۵ هزار میلیارد تومان بود. همچنین میزان وابستگی بودجه به نفت ۱۰ درصد اعلام شد که کمترین مقدار وابستگی بودجه به نفت در سال‌های اخیر بود.

۹- تعداد بیکاران کاهش یافت

بر اساس گزارش مرکز آمار، تعداد جمعیت بیکاران کشور در پاییز ۱۳۹۸، دو میلیون و ۸۹۲ هزار و ۷۲۶ نفر گزارش شد که این تعداد در مقایسه با پاییز ۱۳۹۷ کاهشی ۳۲۴ هزار و ۳۴۹ نفری را تجربه نموده بود. با این کاهش جمعیت بیکاران، نرخ بیکاری نیز از ۱۱.۸ درصد در پاییز ۱۳۹۷ به ۱۰.۶ درصد در پاییز ۱۳۹۸ کاهش یافت.

۱۰- اقتصاد ایران با نفت کوچک تر شد، بدون نفت بدون تغییر ماند!

در بیستم بهمن ماه سال جاری، جواد حسین زاده رئیس مرکز آمار ایران برای اولین بار در سال جاری جزئیات رشد اقتصادی را اعلام کرد. این جزئیات رشد اقتصادی مربوط به ۹ ماهه سال ۱۳۹۸ بود. آمار‌های اعلام شده در مورد نرخ رشد اقتصادی در نه ماهه سال جاری نشان داد که میزان رشد اقتصادی با نفت برای ایران در ۹ ماهه سال جاری ۷.۶- درصد بوده است؛ بنابراین اقتصاد ایران با نفت در بازه زمانی ۹ ماهه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کوچکتر شده بود. همچنین تولید ناخالص داخلی بدون نفت، در ۹ ماهه سال جاری ۴۳۰ هزار میلیارد تومان گزارش شد که این میزان تولید ناخالص داخلی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بدون تغییر بود و در نتیجه رشد اقتصادی بدون نفت در ۹ ماهه سال جاری صفر درصد گزارش شد.

۱۱- پراید به بیش از ۶۰ میلیون تومان رسید

در حالی که قیمت خودرو تا پایان شهریور ماه سال جاری به یک ثبات نسبی رسیده بود، با شروع فصل پاییز روند صعودی خود را آغاز کرد، به گونه‌ای که قیمت پراید به بیش از ۶۰ میلیون تومان افزایش یافت. رسیدن قیمت پراید به ۶۰ میلیون تومان را شاید یکی از مهمترین رویداد‌های اقتصادی سال ۹۸ باید محسوب کرد؛ خودرویی که گفته می‌شود تولید آن از سال ۹۹ متوقف خواهد شد.

۱۲- پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا

از اواخر سال ۱۳۹۴ بود که دولت ایران مذاکرات فشرده‌ای با پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا جهت ایجاد منطقه موقت آزاد تجاری برای یک دوره سه ساله آزمایشی آغاز کرد و سرانجام موافقت‌نامه مذکور، در ماه می ۲۰۱۸ میلادی (اردیبهشت ماه ۱۳۹۷) در شهر آستانه پایتخت قزاقستان توسط وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت ایران امضا و هیات وزیران نیز در هجدهم آذرماه ۱۳۹۷ لایحه مربوطه را به تصویب رساند. مجلس شورای اسلامی نیز با تصویب قانونی در هفتم بهمن ۱۳۹۷، با پیوستن ایران به این اتحادیه موافقت کرد که بر اساس آن، ایران سه سال آزمایشی به عضویت این اتحادیه در‌آید و پس از آن در صورت توافق انجام‌شده با ذی‌نفعان، امکان عضویت دائمی ایران در این منطقه آزاد تجاری فراهم خواهد شد. از پنجم آبان ماه سال جاری تجارت آزاد میان ایران و پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا رسماً آغاز شد.

۱۳- آغاز عملیات بازار باز برای کنترل نقدینگی و مهار تورم

در ۲۱ دی ماه سال جاری بود که بانک مرکزی طی اطلاعیه رسماً آغاز اجرای عملیات بازار باز را اعلام کرد. عملیات بازار باز در اصل خرید و فروش اوراق قرضه دولتی در بازار آزاد، برای گسترش و یا انقباض میزان پول در سیستم بانکی است که توسط بانک‌های مرکزی انجام می‌شود. هنگامی که میزان نقدینگی در بازار بالا رود بانک مرکزی اقدام به عرضه اوراق قرضه می‌کند تا با جمع آوری نقدینگی، نقدینگی سرگردان را کاهش دهد و در مقابل هر جا بانک مرکزی احساس کند که بازار به نقدینگی نیاز دارد شروع به خرید اوراق قرضه خواهد کرد تا از این طریق نقدینگی لازم را به بازار تزریق کند. هدف نهایی از اجرای عملیات بازار باز کنترل نقدینگی و مهار تورم است.

۱۴- رکوردشکنی قیمت زمین و مسکن

طبق آخرین گزارش بانک مرکزی پیرامون بازار معاملات مسکن در شهر تهران که مربوط به بهمن ماه سال جاری بود، متوسط قیمت هر مترمربع مسکن در شهر تهران به ۱۴ میلیون و ۳۷۹ هزار تومان رسید که این قیمت در مقایسه با ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتیب رشد ۴.۳ درصدی و ۴۴.۴ درصدی را ثبت کرد و رکورد تازه‌ای به نام قیمت مسکن خورد. همچنین طبق اعلام مرکز آمار، متوسط قیمت فروش هر مترمربع زمین یا زمین ساختمان مسکونی کلنگی در پاییز امسال نسبت به فصل قبل ١١,٧ درصد و نسبت به فصل مشابه سال قبل ٩٣.٥ درصد افزایش داشته است.

۱۵- راه اندازی سامانه ملی املاک و اسکان و امکان مالیات ستانی از خانه‌های خالی

سرانجام پس از وعده‌های فراوان برای راه اندازی سامانه ملی املاک و اسکان این سامانه در اواخر بهمن ماه سال جاری راه اندازی شد تا مالیات ستانی از خانه‌های خالی پس از گذشت چهار سال از تصویب قانون آن امکان پذیر شود. در این باره در مورخه ۲۹ بهمن ماه ۱۳۹۸ محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی گفت: مسیری که در دوره قبلی برای راه‌اندازی سامانه طی شد مسیر درستی نبود و به سرانجام نرسید. بر اساس تکلیف قانونی ما این مسیر را اصلاح کردیم و از امروز (۲۹ بهمن ۱۳۹۸) این سامانه برای شناسایی خانه‌های خالی راه‌اندازی شد.

۱۶- شیوع ویروس کرونا در ایران و رکود کسب و کار‌ها

در ۲۹ بهمن ماه سال جاری به صورت رسمی شیوع ویروس کرونا در ایران اعلام شد. با شیوع این ویروس بسیاری از کسب و کار‌ها از رونق افتادند و اقتصاد ایران از ناحیه شیوع این ویروس هزینه‌هایی را متحمل شد. به عنوان نمونه برخی کسب و کار‌ها از جمله کسب و کارهایی، چون "خدمات گردشگری" و "باشگاه ورزشی" با شیوع این ویروس در ایران با کاهش ۱۰۰ درصدی تقاضا رو به رو شدند.

۱۷- ورود ایران به لیست سیاه FATF

پس از گذشت حدود سه و نیم سال از خروج ایران از فهرست سیاه FATF و شش بار تمدید مهلت ایران برای تصویب لوایح مربوط به آن، سرانجام در دوم اسفندماه ۱۳۹۸ دوباره ایران به لیست سیاه FATF بازگشت.

۱۸- سقوط قیمت نفت به زیر ۳۰ دلار

بعد از شیوع ویروس کرونا در دنیا و کاهش تقاضا برای نفت، اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها برای کاهش عرضه نفت جهت تاثیرگذاری بر قیمت آن دور هم جمع شدند، اما این نشست با کارشکنی روسیه بدون توافق خاصی به پایان رسید تا قیمت نفت در اولین قدم به زیر ۵۰ دلار سقوط کند. این سقوط نفت با خبر افزایش عرضه نفت از سوی عربستان در روز‌های بعد ادامه یافت تا آنجا که قیمت هر بشکه نفت به زیر ۳۰ دلار کاهش یابد و به حدود ۲۷ دلار برسد!

۱۹- بازدهی ۱۸۷ درصدی بورس

شاخص کل بورس در حالی که در ابتدای سال جاری بر روی ۱۷۸ هزار و ۶۵۹ واحد قرار داشت، با شکستن کانال‌های مختلف سرانجام در ۲۸ اسفندماه سال جاری بر روی ۵۱۲ هزار و ۹۰۰ واحد آرام گرفت. این رشد شاخص کل بورس، بازدهی ۱۸۷ درصدی را برای سهامداران در سال ۱۳۹۸ به ارمغان آورد. بازدهی که در هیچ یک از بازار‌های موازی حاصل نشد.

۲۰- داخلی سازی برخی قطعات خودرو‌های ساخت داخل

تحریم‌ها و عدم رسیدن قطعات خودرو موجب شد تا بسیاری از خودرو‌ها در پارکینگ‌های دو خودروساز بزرگ کشور دپو شوند و همین عدم تجاری سازی خودرو‌ها باعث شد تا قیمت خودرو در کشور بعد از اعمال تحریم‌ها رشد کند. از شهریور ماه سال جاری داخلی سازی قطعات خودرو جدی آغاز شد تا آنجا که گروه صنعتی ایران خودرو اعلام کرد که ۳۲ قطعه از مجموع قطعات هدف گذاری شده جهت ساخت در داخل را به تولید رسانده و از این بابت ۱۶.۷ میلیون یورو ارزبری کشور را کاهش داده است.

عدم راه اندازی بازار متشکل ارزی

به هر صورت این بیست رویداد مهم اقتصادی سال ۱۳۹۸ بود. در سال جاری می‌شد شاهد رویداد‌های مهم اقتصادی دیگری نیز باشیم، اما به هر دلیل این رویداد‌ها به وقوع نپیوست. از جمله اینکه بازار متشکل ارزی تا یک قدمی اجرایی شدن پیش رفت، اما هرگز اجرایی نشد و یا طرح مالیات بر عایدی سرمایه که بار‌ها وزیر اقتصاد وعده ارسال لایحه آن به مجلس را داد و هرگز این وعده‌ها عملی نشد. گویا باید منتظر اجرایی شدن این وعده‌ها در سال آینده باید باشیم.